Con cuốn chiếu
Chuyện kể: Cô Cuốn Chiếu và Cậu Giun Đất
Ngày xưa, dưới một tảng đá kia có một cô Cuốn Chiếu rất xinh đẹp. Cô nổi tiếng thích làm dáng nhất trong vùng. Cô thường giải trí bằng cách ngắm nghía những bản chân nhỏ của mình không bao giờ chán mắt. Cô có đúng 1000 bàn chân, nên cô bắt đầu ngắm từ tảng sáng, mãi cho đến hoàng hôn ngày hôm sau mới xong cuộc "triển lãm" chân này. Nếu có người lỡ vô ý đạp nhằm một trong những bàn chân của cô, cô sẽ giận dỗi cuốn mình lại thật chặt và nằm vạ hàng nửa ngày chẳng thèm nói năng gì với ai cả.
Cách nhà cô không xa, có một cậu Giun rất siêng năng cần mẫn. Cậu đào đất suốt ngày và xây rất nhiều đường hầm phức tạp ăn thông với nhau. Cậu sống bình yên, thanh nhàn và rất mãn nguyện trong tòa lâu đài đồ sộ chính tay cậu kiến trúc.
Suốt ngày cậu Giun sống và làm việc dưới đất nên thân hình rất bóng, dài và mềm mại. Cậu nổi tiếng là đẹp trai và giàu có nhất vùng, vì thế nên làng trong xóm ngoài, những cô Giun chưa chồng đôi khi vẫn mượn cớ trời nắng, tạt vào nhà cậu xin hớp nước, nghỉ chân một lúc, cốt để gặp cậu tán chuyện vớ vẩn, mong cậu chú ý đến mình, nhưng cậu vẫn chưa hề yêu ai.
Một hôm, sau một cơn mưa, cậu lên mặt đất hóng mát, tình cờ đi ngang qua nhà cô Chiếu. Cậu vừa gặp cô liền cảm thấy yêu cô ngay, và cô Chiếu cũng thế, cô thấy hình như linh hồn đã bị cậu Giun thu hút mất. Cả hai cùng bị "tiếng sét của tình yêu" đánh ngay một lúc.
Ngay hôm ấy, cậu Giun đi tìm bà Dế Mèn nhờ bà làm mối giùm. Bà Dế Mèn rất sốt sắng, lập tức đến nhà cha mẹ cô Chiếu làm quen. Bà tán rất khéo, nào là cậu Giun đẹp trai, thông minh, siêng năng, thật thà, trung hậu, cậu Giun có một tấm thân mềm mại khỏe mạnh, có một sức làm việc bền bỉ kiên nhẫn, có những tòa lâu đài đồ sộ mênh mông v.v... Cha mẹ cô Chiếu nghe thế vui mừng bằng lòng gả cô ngay lập tức.
Khi tất cả họ hàng giun biết tin cậu Giun sắp cưới cô Chiếu đều vặn mình than thở và tỏ lòng thương hại cậu Giun.
Một số bạn thân của cậu bảo:
- Thế thì chỉ có nước chết! Các anh thử nghĩ xem, cô Chiếu có những 1000 bàn chân. Anh Giun rồi đây làm việc suốt đời cũng trả không xong những món nợ giầy của cô ta!
- Cô Chiếu đã nổi tiếng làm dáng nhất vùng, cô ta suốt ngày chẳng chịu làm gì ngoài việc ngắm chân, đi đóng giầy mới, nghĩ các kiểu giầy xuân, hạ, thu, đông. Mỗi năm chắc cô ta phải thay đến mấy lượt giầy. Cứ tính in ít thôi, chỉ 500 đôi giầy thường, 500 đôi đi chơi phố dạo mát, 500 đôi đi mưa, và 500 đôi giầy da rắn để đi dự tiệc là cậu Giun nhà ta đủ phá sản!
Về phần các bạn của cô Chiếu cũng phản đối không kém. Một cô nói:
- Cậu Giun thì có gì đáng cho chị yêu chứ? Người ngợm gì mà từ đầu đến đuôi chỉ một bàn chân cũng không có. Thật là một con quái vật!
Một cô khác thêm:
- Cứ tưởng tượng phải cắt may và giặt quần áo cho một con người vừa dài thườn thượt vừa xấu xí như cậu ấy thì chẳng thà chết đi cho xong. Thật là phí công trang điểm!
Những cô khác cũng kinh ngạc:
- Tội nghiệp cô Chiếu. Từ nay cô ấy sẽ chẳng bao giờ được nghỉ ngơi nữa. Sẽ phải lau quét nhà cửa và giặt quần áo cho cậu Giun suốt ngày. Các chị phải biết rằng giống giun sống dưới đất bẩn thỉu lắm nhé! Mỗi ngày phải thay đến 10 cái áo là ít. Bộ ... thế gian hết cuốn chiếu hay sao mà lại đi yêu giống giun.
Cô Chiếu rất yêu cậu Giun, nên bị các bạn nói thế thì khổ tâm vô cùng. Và cô cũng không thể không do dự suy nghĩ. Trong lúc cậu Giun đang ra sức xây dựng một căn nhà mới đẹp đẽ và rộng rãi để làm lễ cưới thì cô Chiếu đắn đo lo đến cuộc sống và trách nhiệm của cô sẽ phải gánh việc mai sau cô tưởng tượng sau này: cô sẽ may những cái áo dài thườn thượt cho chồng lại còn suốt ngày phải giặt là những bộ quần áo bẩn chàng thay ra.
Cô nghĩ đến cô phải lo săn sóc trong nhà, làm cho gia đình được ngăn nắp, sạch sẽ và thoáng khí vì cô không quen ở dưới đất. Suốt ngày cô sẽ phải làm quần quật, lau chùi, quét dọn những tòa nhà vĩ đại, đồ sộ, dọc ngang của cậu Giun đã xây, đang xây và còn xây thêm nữa. Chao ôi! Thế thì phí công trang điểm thực! Còn gì là cuộc đời nữa. Cô sẽ biến thành một tên nô lệ bẩn thỉu, suốt đời bị nhốt dưới hầm, không còn được thấy ánh sáng mặt trời, không còn được thở trong làn không khí trong sạch thanh khiết, không còn tự do ca hát vui đùa, và nhất là không còn thong thả, rảnh rang để ngắm nghía 1000 bàn chân xinh xắn của mình nữa.
Cô chiếu nằm dưới hang đá ngẫm nghĩ suốt một ngày đêm. Cuối cùng, cô quyết định từ hôn, mặc dầu cô rất yêu cậu Giun. Khi cô vừa quyết định xong, chưa kịp tuyên bố thì có kẻ đã mách trước với cậu Giun. Cậu Giun hay tin cô Chiếu xinh đẹp không bằng lòng kết hôn với mình, ban đầu cậu rất đau khổ. Cậu thất vọng tưởng chừng như có thể chết ngay được, cậu quằn quại dưới đất, nước mắt chảy ướt cả một gian phòng đang xây. Nếu không cưới được cô Chiếu, thì nhà to cửa lớn đối với cậu chẳng còn ý nghĩa gì nữa. Cậu còn xây dựng làm gì và để cho ai ở chứ! Cậu như người mất hồn, không còn thiết tha đến làm việc hay ăn uống đến mấy ngày. Trong lúc nằm lịm đi trong đau thương, cậu suy nghĩ và dần dần nhớ đến những lời các bạn đã nói về cô Chiếu. Cậu nghĩ thầm:
- Thật ra thì mình chỉ có một cái xác nhà không, chứ làm gì có tiền để mua cho cô ấy hàng nghìn đôi giầy kia chứ. Mình trần thân trụi như mình dám cưới cô ấy thì cũng ... mạo hiểm thực! Cưới được một người không khó, nhưng cái khó là làm sao giữ được tâm hồn người ấy, làm sao để người ấy yêu mình và trung thành vĩnh viễn.
Cậu thấy ngay một sự thực phũ phàng là cậu không đủ điều kiện để làm chồng của một cô Chiếu xinh đẹp và sa hoa. Cậu tưởng tượng nếu cô Chiếu bằng lòng lấy cậu thì cuộc sống mai đây sẽ thế nào, sự sung sướng được sống chung với người yêu có bù được cái khổ của người yêu đem đến không. Người đàn bà sẽ gây hạnh phúc cho cậu hay làm khổ cậu, một kẻ nghèo nàn như cậu liệu sắm được bao nhiêu đôi giầy cho vợ. Nghĩ đến đấy, cậu tỉnh hẳn người và thử làm một bài tính giá tiền 500 đôi giầy thường. Chỉ mới tính giầy đi thường thôi, cậu đã phát hoảng lên, cuộn tròn cả người lại. Lúc ấy, cậu tính đến số tiền 500 đôi giầy da rắn để cô Chiếu đi dự tiệc, cậu gần chết ngất đi. Cậu vặn người kêu lên:
- Trời đất ơi! Hàng nghìn đôi giầy thì chỗ đâu mà để, lại còn lúc cô Chiếu mang 500 đôi guốc đi lại trong nhà, làm việc thì gian nhà sẽ như thế nào.
Cậu điếc tai lên mà chết. Cậu đã quen sống yên tĩnh, làm việc một cách âm thầm dưới đất, cậu không chịu được một tiếng động ầm ĩ nào, lại còn những chủ tiệm giầy suốt ngày vào ra tấp nập, nào là đo chân, thử giầy, mang giầy đến, đòi tiền giầy, và nếu cô Chiếu có bà con hay bạn bè đến chơi nữa thì ôi thôi. Hàng mấy nghìn đôi giầy guốc kéo lẹt xẹt, lóc cóc, lách cách vang dội ầm ĩ. Lâu đài của cậu sẽ giống như một cái chợ cá tôm. Mới nghĩ đến đây, cậu đã thấy mình là một người đáng thương nhất trên đời. Nhưng may là cậu chưa cưới cô Chiếu về làm vợ. Cậu sực nhớ ra, mình vẫn còn quyền được sống yên tĩnh như mọi vạn giun khác. Cậu thở dài một cái, nhẹ hẳn người, sung sướng như vừa trải qua một cơn ác mộng. Cậu vội vàng viết cho cô Chiếu một bức thư từ hôn.
Cuộc hôn nhân của hai người thế là tan vỡ, cả hai lại tiếp tục sống theo sở thích của mình. Cậu Giun vẫn ở trong tòa lâu đài mênh mông, vẫn âm thầm, vẫn cô độc. Cô Chiếu vẫn an nhàn sống dưới hang đá lạnh lẽo, hàng ngày ngắm những bàn chân nhỏ bé, xinh xắn của mình để giải trí. Thỉnh thoảng nhớ đến cậu Giun, cô không biết mình nên mừng hay nên tiếc nuối cho mối tình dở dang.
Thực ra cậu Giun không hiểu rằng, mặc dù cô Chiếu có đến hàng ngàn bàn chân nhưng cô chỉ đi chân không, chẳng bao giờ phải cần đến giầy cả và cô Chiếu cũng không hề biết rằng tuy cậu Giun làm việc suốt ngày dưới đất, cậu chỉ mặc độc một bộ áo quần và suốt đời cũng không hề bẩn. Cũng như những người nông nổi nhẹ dạ, chỉ nhắm mắt tin theo những lời phê bình vô tội vạ của kẻ khác, họ đã để lỡ hạnh phúc của cuộc đời mình nhưng ... vẫn không biết đã mất mát những gì để mà tiếc thương.
*******************************Cuốn chiếu là tên gọi thông dụng của các động vật chân khớp thuộc lớp Chân kép (Diplopoda). Gọi là lớp Chân kép vì các loài cuốn chiếu đều có hai cặp chân trong mỗi đốt, ngoại trừ đốt đầu tiên nằm sau phần đầu không có chân). Hiện tượng này có nguyên do vì mỗi "đoạn" của cuốn chiếu là do hai đốt nhập lại mà thành. Phần lớn các loài cuốn chiếu có cơ thể gần như hình ống tuýp tròn, mặc dù một số loài có thân hình dẹp theo mặt bụng-lưng, trong khi đó các loài cuốn chiếu thuộc siêu bộ Sâu đá (Oniscomorpha) có chiều dài rất ngắn và khi cuộn tròn cơ thể thì trông như một quả bóng, giống như các loài mọt ẩm (Armadillidiidae).
Loài cuốn chiếu Illacme plenipes hiện đang giữ kỷ lục về số lượng chân với 750 chiếc. Thông thường, số chân cuốn chiếu dao động trong khoảng 40-400 chân. Trên thế giới hiện có khoảng 10.000 loài cuốn chiếu phân làm 13 bộ và 115 họ, mặc dù các ước tính cho rằng đây chỉ là một phần nhỏ trong số tổng loài cuốn chiếu trên thế giới. Loài cuốn chiếu khổng lồ châu Phi Archispirostreptus gigas là loài cuốn chiếu lớn nhất trên thế giới.
Cuốn chiếu là các động vật ăn vụn hữu cơ. Phần lớn chúng ăn các lá cây khô mục và các phần khô mục khác của thực vật, khi ăn chúng dùng nước bọt làm ẩm và mềm các thức ăn sau đó cắn nhai bằng cặp hàm. Đôi khi, cuốn chiếu có thể gây hại cho cây trồng, nhất là cây trồng trong các nhà kính, khi chúng ăn các cây con mới nảy mầm. Dấu hiệu của sự phá hại của cuốn chiếu là các lớp vỏ ngoài cây non bị bong tróc cùng những thương tổn bất quy tắc trên ngọn cây.
Cuốn chiếu được cho là những loài động vật đầu tiên sinh sống trên đất liền trong kỷ Silur. Thức ăn của các loài cuốn chiếu sơ khai này có lẽ là rêu và các loài thực vật có mạch nguyên thủy. Loài cuốn chiếu cổ xưa nhất từng được biết đến, Pneumodesmus newmani, sống cách đây 428 triệu năm và có chiều dài 1 cm. Trong kỷ Than đá sớm, (340 - 280 triệu năm về trước), Arthropleura trở thành loài động vật không xương sống lớn nhất từng tồn tại trên trái đất, với chiều dài lên tới 2,6m.
Chiều dài của cuốn chiếu dao động trong khoảng rất lớn, có thể từ 2 đến 280 milimet, và có thể có từ 11 đến hơn 100 đốt. Nhìn chung chúng có màu nâu hay đen mặc dù một số loài mang màu sắc khá sặc sỡ.
Số lượng chân lớn khiến các loài cuốn chiếu di chuyển chậm nhưng có sức đào bới rất khỏe. Với các chân và cả cơ thể di chuyển theo dạng sóng, cuốn chiếu có thể dễ dàng chui đầu xuống dưới đất sâu. Chúng cũng có khả năng "xây dựng" khá tốt, thể hiện trong việc củng cố các hang đào bằng các vật liệu sẵn có chung quanh. Cơ thể cuốn chiếu phân làm nhiều đốt và vì vậy chúng di chuyển theo dạng sóng, về phía trước và có thể cả về phía sau.
Phần đầu của cuốn chiếu thường có dạng tròn ở mặt trên và dẹt ở mặt dưới, phần dưới của đầu cũng mang hàm nhai rất lớn. Cơ thể có hình dạng ống tuýp tròn hay dẹt, với một tấm làm bằng chitin ở lưng, mỗi tấm ở một bên hông, và 2 hay 3 tấm ở mặt bụng. Nhiều loài cuốn chiếu có các tấm này hòa lẫn với nhau ở các mức độ khác nhau, đôi khi hợp nhất lại thành một vòng hình nhẫn. Các tấm này rất cứng và được tích hợp các muối canxi trong thành phần hóa học. Do không có các lớp chống thoát nước dạng sáp, cuốn chiếu dễ mất nước qua da và phải dành phần lớn thời gian chui rúc trong đất ẩm hay ở những nơi có không khí ẩm.
Cuốn chiếu hô hấp thông qua hai cặp lỗ thở tại mỗi đốt kép. Các lỗ thở này thông với một khoang trong cơ thể và từ đó nối thông với hệ thống khí quản. Tim chạy dọc theo chiều dài cơ thể với một động mạch chủ chạy tới đầu. Cơ quan bài tiết bao gồm một cặp vi quản Malpighi nằm gần phần giữa của ruột.
Đầu cuốn chiếu có một cặp cơ quan cảm giác gọi là cơ quan Tömösváry. Chúng tọa lạc ngay tại phần trước và bên của râu và sắp xếp thành một vòng bầu dục ở gốc râu. Có khả năng cơ quan này được dùng để cảm nhận độ ẩm môi trường và có thể có khả năng cảm thụ các chất hóa học. Mắt của cuốn chiếu là mắt kép, bao gồm nhiều mắt đơn phẳng sắp xếp thành cụm ở trước và hai bên đầu. Nhiều loài cuốn chiếu, bao hàm các loài chuyên sống trong hang đào như Causeyella, có mắt bị tiêu biến khi lớn lên.
Cuốn chiếu đực có thể được phân biệt với cuốn chiếu cái bởi 1 hay 2 cặp chân đặc biệt được biến đổi thành chân giao cấu. Chân giao cấu thường nằm ở đốt thứ 7 và có tác dụng đưa các khối tinh dịch vào cơ thể cuốn chiếu cái trong quá trình giao phối. Một vài loài cuốn chiếu sinh sản đơn tính và trong quần thể có rất ít hoặc không có con đực.
Mỗi lứa cuốn chiếu đẻ chừng 10-300 trứng, tùy theo loài, và trứng được thụ tinh ngay khi đẻ. Nhiều loài cuốn chiếu bỏ mặc trứng trên đất ẩm hay các vụn mục hữu cơ, nhưng một số loài khác xây tổ bảo vệ trứng bằng phân khô.
Trứng cuốn chiếu sẽ nở trong vòng vài tuần và cuốn chiếu mới đẻ thường chỉ có 3 cặp chân, theo sau đó là 4 đốt không chân. Khi lớn lên, cuốn chiếu lột xác nhiều lần, sau mỗi lần lột xác thì số đốt và số chân tăng dần lên. Một số loài chỉ lột xác trong các hang đào được chuẩn bị đặc biệt - các hang này cũng là nơi trú ẩn trong mùa khô hạn - và đa số loài sau khi lột xác sẽ ăn luôn phần vỏ cũ. Tuổi thọ cuốn chiếu thường kéo dài từ 1-10 năm, tùy loài.
Do tốc độ di chuyển chậm và thiếu khả năng cắn, đốt, phương pháp tự vệ chủ yếu của cuốn chiếu là cuộn tròn cơ thể thành hình xoắn ốc nhằm sử dụng lớp vỏ cứng ở mặt lưng bảo vệ phần chân và các phần dễ tổn thương của cơ thể. Nhiều loài cuốn chiếu sở hữu một biện pháp phòng vệ thứ cấp là tiết ra một số chất độc hay khí hidro xyanua thông qua các lỗ siêu nhỏ tại các tuyến tiết mùi thơm dọc theo hai bên cơ thể. Một số chất độc này là các chất ăn da và có thể ăn mòn lớp vỏ của kiến cũng như của nhiều loài côn trùng săn mồi khác, cũng như làm bỏng da và mắt của các loài săn mồi to lớn hơn. Một số động vật như khỉ Capuchin được ghi nhận là đã cọ những con cuốn chiếu lên người để cơ thể được bao phủ lớp chất độc của cuốn chiếu, nhờ đó giúp cho khỉ không bị muỗi đốt. Ít nhất một loài cuốn chiếu là Polyxenus fasciculatus có mang trên mình những chiếc lông cứng để chống lại kiến.
Nguồn: Internet
